آثار باستانی ایران به سبب داشتن پشتوانهای چند هزار ساله از لحاظ تنوع و تعدد بسیار غنی ست. براستی آثار باستانی هر کشوری قدمت، تاریخچه و تمدن آن سرزمین را تعیین میکند. از آنجا که ایران در کنار کشورهای باستانی دیگر به عنوان مهد تمدن دنیا شناخته میشود. طبیعی است که آثار باستانی و تاریخی فراوانی را در خود جا داده باشد. در این محتوا سعی شده است تا به تعریف آثار باستانی، تقسیمبندی دورههای آثار باستانی، بیشترین آثار باستانی ایران در کدام شهر است. مهمترین آثار باستانی ایران در خارج از کشور، موزههای مهم جهان که آثار باستانی ایران در آن نگهداری میشود، آثار باستانی ایران در آمریکا و آثار باستانی ایران در عراق پرداخته شود.
درواقع آثار باستانی و تاریخی به مجموعهای از اشیا، ابزارها، دستسازها، مکانها، بناها، کتیبهها و سنگنگارهها گفته میشود. که ساختهی دست بشر و نتیجهی اندیشه اجداد و پیشینیان هستند. درواقع آثار باستانی بر جا مانده از فرهنگ و تمدن مردمان پیشین است. که رخدادها و تاریخ بشریت را حکایت میکنند.
کشور عزیزمان معروف به بهشت باستانشناسی است. با بیش از یک میلیون اثر تاریخی و باستانی، جز چهار کشور نخست جهان در حوزهی آثار باستانی در دنیا است. اما فقط دو درصد از آثار باستانی آن کشف شده است. و نود و هشت درصد از سایر آثار باستانی آن هنوز اکتشاف نشده است. اخیرا در درهی خرم آباد در استان لرستان کشف تازه در مورد سکونتگاه انسانهای اولیه در دنیا صورت گرفته شده است. ظاهرا قدمت غار به بیش از ۵۴ تا ۶۰ هزار سال نیز میرسد. این اکتشافات بر قدمت تاریخ و تمدن هر چه بیشتر ایران میافزاید. و تکههای تاریخ بشریت را در ایران و دنیا جا به جا میکند.
بیشتر آثار باستانی ایران از جمله تمدنها بزرگ ایران مثل تمدن تمدن زیویه در استان کردستان، تمدن جیرفت و مردان نمکی زنجان به طور اتفاقی کشف شدهاند. آثار باستانی کشف شده اخیر مانده سنگ نگارههای تیمره نیز به مطالعات علمی دقیقی نیاز دارند.
همان طور که ذکر شد، بسیاری از آثار باستانی ایران هنوز در اعماق خاکها هستند و کشف نشدهاند. در صورت اکتشاف اتفاقی بسیاری از آثار باستانی از ایران خارج میشود. به نظر میرسد تغییر قوانین مربوط به کشف اتفاقی آثار باستانی در جلوگیری از قاچاق آنها به خارج از کشور کمک کند. پرداخت حق کشف و یا خریداری اشیای پیدا شده توسط دولت، نمونهی از تغییر این قوانین است که مردم را تشویق به حفظ این آثار در ایران میکند.
در کشور ایران به پهنای تاریخ، تمدن و حتی جغرافیای آن، آثار باستانی بسیاری وجود دارد. هر کدام از این آثار به تمدن و یا بخشی از تاریخ چند هزار ساله این کشور پهناور باز میگردد. در این قسمت به تقسیم بندی آثار باستانی ایران میپردازیم.