بازسازی آرامگاه فردوسی
همان طور که گفته شد پیدایش ملی گرایی در ایران اندیشمندان را وادار کرد تا درخواست آرامگاهی شایسته برای حکیم ابوالقاسم فردوسی که سراینده ملی و نگه بان هویت و تاریخ ایران بود از دولت دشاته باشند. عبدالحسین خان سردار معظم اولین کسی بود که تلاش کرد کار ساخت ارامگاه فردوسی را شروع نمایند، وی در سال 1303 نماینده نیشابور بود و در مجلس شورای ملی بودجه ای را بریا ساخت ارامگاه فردوسی درخواست کرد. ملک الشعرای بهار در در ان مجلس ب هعنوان نمایند هتبریز حضور داشتف چندین نوشته را برای نیاز به ساخت ارامگاه نوشت و از رضا خان درخواست کرد که ملی گرایی ایران را با ساخت ارامگاه فردوسی نشان دهد. او در نوشته هیا خود اینگونه سخن به یمان اورد که اگر دولت این کار را انجام ندهد مردم خراسان خود این کگار را انجام خواهند داد، اما باید بگوییم تا اواخر آ ندوره از مجلس هیچ تدبیری برای ساخت آرامگاه انجام نشد؛ تا اینکه در سال 1304 نماینده سبزوار شیخ الرئیس پیشنهاد داد که تمبری به یاد بود از هزاره فردوسی چاپ شود درآمد را بریا ساخت آرامگاه فردوسی خرج نمایند.
احداث ارامگاه را انجمن اثار کلی بر عهده دشات و با افرادی مثل حسن مستوفی، حسن پیرنیا، سید حسن تقی زاده، حسین علا و حسن اسفندیاری آ نرا اداره می کردند. روند ساخت آرامگاه از سال 1305 شروع شد و کیخسرو شاهرخ نمایند هزرتشتیان را مامور نمود که جای دقیق مدفن را بیابد، در آن زمان محل دفن فردوسی در باغی بود که ازآن حاج میرزا محمد علی قائم مقام التولیه بود. در نهیات مدفن وی در سکویی به اندازه 6 متر و بلندی 4/1 کتر شناسایی شد. باغ نامبرد هبه مساحت بیست و سه هزار متر مربع بود که از طرف حاج میرزا برای ساخت آرمگاه هب رضا شاه پیشکش شد و از طرف رضا شاه هم هب انجمن هدیه داده شد. علاوه بر ا نحسین ملک زمین هایی را که در اطراف باغ بودند را هب انجمن واگذار کرد و مساحت ا نبه 30 هزار مرت رسید.
هزینه ای که برای ساخت آرامگاه برآورد شده بود 25 هزار تومان بود. انجمن اثار کملی هم با توجه هب پیشنهاد اربا کیخسرو برگه هایی را چاپ نمود تا از طریق ا نبرای کمک مالی یا قرعه کشی بریا ساخت آرامگاه فردوسی فراخوانی همگانی را انجام دهند. اما تا سال 1306 انجمن اثار ملی تنها 3438 تومان را جمع اوری نمود، بنابراین ارباب کیخسرو در ان زمان که مسئول امور اداری ومالی مجلس شورای ملی بود درخواست کرد که 20 هزار تومان از بودجه را به ارامگاه فردوسی اختصاص دهند، در پی ا نمجلس رای موافقت را صارد نمودن اما به شرطی که ارباب کیخسرو خود ناظر هزینه هیا ا نباشد و بنای ارامگاه را تا دو ماه بع داز دریافت بودجه بسازند. هنگامی که می خواهید برای بازدید از این آرامگاه بی نظیر راهی شوید می توانید با وسیله هیا مختلف خود را به این شهر برسانید، اما اگ از تهران قصد مسافرت داردی می توایند با خرید بلیط هواپیما تهران مشهد سفری لذت بخش را برای خود رقم بزنید.
د اوایل کار ارنست امیل هرتسفلد باستان شناس الماین طراحی نقشه ارامگاه را بر عهده دشات که انجمن ان را رد نمود و بع دزا آ نکریم طاهر زاده بهزار طراحی دیگری را انجام داد که آ نرا هم نپذیرفتند، بنابراین در طی مسابقه ای آندره گدار، نیکلای مارکف، هرتسفلد و کریم طاهعر زاده بهزاد طرح هیا خود را ارائه دادند، و در پی آن طرح کریم طاهر زاده بهزاد پذیرفته شد. این طرح ماند ساختمان هیا هخامنشی با سر ستون هیا بلند و سه اشکوبه در بین باغی بود که بع دزا احرا آ نرا متوقف نمودند و طرایح نقشه ای دیگر در دستور کرا قرار گرفت که از اندره گذار فرانوس خواستند طراحی را انجام دهد، طرحی که این معمار ارائه داد بیش از 60 هزار تومان نیاز دشات بنابریان ارباب کیخسرو دوباره از مجلس بودجه ای را خوسات و موفق شد 10 هزار تومان از مجلس بگیرد.
تیمورتاش طرح گدار را تغییر داد و سقف آرامگاه را هرمی ساخت، در روزگارا تیمو تاش سقف هرمی که شنان دهنده معماری مصر بود پذیرفته نشد و سقف ا نرا برداشتند و سقفی پلکاین که طراح ان کریم طاهر زاده بود جیا گذاری شد در نتیجه ساختن این بنا بع داز 8 سال هم زمان با جشن هزاره فردوسی به اتمام رسید، اما بنا زیاد محکم نبود و نشست کرد و احیتاج هب مرمت دشات ک هتعمیر ا نرا به هوشنگ سیحون واگذار کردند و در سال 1347 به پایان رسید. ساختار ارامگاه چهار گشوه می باشد و مساحت ا ن1043 متر مربع هست که از هر طرف دارای پله است. این ساختمن را بر روی سکویی با بلنید 18 متر و به شکل معبی ساخته اند، که ان مکعب را از 7 مکعب کوچک بنا نهاده اند.
خصوصیات معماری بنا
